STANISŁAW WALUSZEWSKI

1. Dane osobiste:

Kanonier Stanisław Waluszewski, ur. 19 lipca 1923 r., uczeń gimnazjum, kawaler; PAI Force 163.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

20 kwietnia 1940 r. aresztowany we Lwowie. Oskarżony o należenie do organizacji wojskowej.

3. Nazwa obozu, więzienia, miejsca przymusowych robót:

Isprawitielnyj Łagiernyj Punkt nr 177, 200 km od Kożwy, Komi ASRR.

4. Opis obozu, więzienia:

Obóz w tajdze. Teren bagnisty. Stare baraki, wokół druty. Brak lekarstw. Dezynfekcja przeprowadzana raz na miesiąc. Moc wszy. Brak łaźni.

5. Skład jeńców, więźniów, zesłańców:

Obóz liczył 600 osób. Większość stanowili Rosjanie karani za rabunki. Polaków było 200. Przeważnie za przekroczenie granicy. Poziom umysłowy był bardzo niski. Dochodziło do starć z Rosjanami. Uważali nas za bydło. Mówili, że Polski już nigdy nie ujrzymy.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pobudka [o] 5.00 rano, śniadanie, na które składała się wodnista zupa lub gorąca woda. O godz. 6.00 wymarsz pod konwojem na robotę do lasu. Normą było wyrżnięcie sześciu metrów kubicznych drzewa. Wówczas dostawało się obiad z trzeciego kotła. Ubranie: kurtka i spodnie watowane, i buty z opony samochodowej.

Polacy trzymali się razem.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunki nieludzkie przy badaniu. Zamykanie do karceru. Nie dawano jedzenia i wody. Wymuszanie podpisania wymyślonych zarzutów pod groźbą rozstrzelania. Mówiono o Polsce, że była krajem, w którym bito i katowano chłopów, że nie mieli ci ludzie żadnych praw do życia. Mówiono też po amnestii, że Polska będzie, ale republiką rosyjską.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Śmiertelność była wielka. Umierali z głodu, na malarię, bardzo dużo było wypadków odmrożenia kończyn. Lekarz Rosjanin dawał zwolnienie od roboty dopiero przy 39 stopniach gorączki. Umarło przy mnie 200 osób[, m. in.] por. rez. Jan Malcerek z Brześcia nad Bugiem.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodziną?:

Łączności żadnej nie było.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do wojska?:

Zostałem zwolniony 6 września 1941 [?] r. Wyjechałem do wojska. Tułałem się po całej Rosji do lutego. 10 lutego 1942 r. wstąpiłem do wojska w Dżalalabadzie [Dżałał-Abadzie]. Stamtąd odesłano mnie do Gorczakowa.

Miejsce postoju, 16 marca 1943 r.