STANISŁAW MARCZAK

1. Dane osobiste:

Strzelec Stanisław Marczak, 45 lat, rolnik, żonaty.

2. Data i okoliczności aresztowania:

Osada Łęska Dola koło Dubna, 10 lutego 1940 roku nad ranem. Mężczyznom kazano kłaść się na ziemi, kobietom polecono spakować najważniejsze rzeczy, przy czym pozostawiono bardzo mało czasu. Potem saniami na stację kolejową. Brutalne obchodzenie się.

3. Nazwa obozu:

Archangielska obłast, rejon Jareńsk, LitwinowskijLespromchoz.

4. Opis obozu:

Okolica lesisto-bagnista. Pomieszczenie w barakach. Wszy i pluskwy. Urządzenia sanitarne niesłychanie prymitywne i źle funkcjonujące.

5. Skład zesłańców:

W obozie 150 ludzi, przeważnie Polacy, czterech Ukraińców; rolnicy.

6. Życie w obozie:

Praca przy wyrębie lasu, kilkanaście godzin dziennie. Płaca w gotówce: trzy do sześciu rubli za dzień. Z tego trzeba było utrzymać siebie i rodzinę. Pracujący mógł kupić kilogram chleba po 1,20 rubla, a dla dziecka 400 gramów. Talerz zupy w stołówce: 1,80 rubla, gulasz 4 ruble. Rodziny posiadające większą liczbę osób niemogących pracować głodowały straszliwie. Dawano materiał na budowę domu – na kredyt; nieumiejącym budować obiecywano gotowy dom. Ściągano na to konto 6 rubli tygodniowo. Kazano karczować las na prywatne ogródki. Jednakże ani czas, ani siły nie pozwalały na wyzyskanie ziemi.

7. Władze NKWD w stosunku do Polaków:

Władze ustosunkowywały się do Polaków nad wyraz nieprzychylnie. Uważani byli przez NKWD za panów i kułaków. Szczególnie wrogo odnosili się NKWD-ziści do wszelkich objawów zbiorowej modlitwy. Kiedy raz kobiety próbowały zaśpiewać na pogrzebie, zostały rozpędzone wśród pogróżek, przekleństw i wymachiwania bronią. Informacje o Polsce: Polszy uże ne bude. Propaganda – przez przymusowy udział w prelekcjach i uroczystościach rocznicowych. Gazety.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska ograniczona. Szpital odległy o 70 kilometrów, śmiertelność duża – około 15 proc. Ogólny stan zdrowia fatalny – wycieńczenie.

9. Łączność z krajem:

Korespondencja utrzymana. Jakiś czas miało miejsce złośliwe przetrzymywanie listów, ale to ustało.

10. Data zwolnienia, wstąpienie do armii:

10 października 1941 przewieziono zesłańców do Uzbekistanu, potem do Kirgistanu i rozlokowano po kołchozach. Do armii przyjęty zostałem 25 lutego 1942, 9 Dywizja, 26 pp.

Miejsce postoju, 15 stycznia 1943 r.