MICHAŁ CZERNIAWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Strzelec Michał Czerniawski, 21 lat, elektromonter, kawaler.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Gdy byłem w domu, należałem do tajnej organizacji. Do Litwy, do Wilna przenosiłem wartościowe listy. 11 maja 1940 r. dowiedziałem się o aresztowaniu moich kolegów i [że] do mnie do domu przyszło NKWD. Byłem u znajomych, gdy o godz. 21.00 wieczorem wpadł do mnie pięć lat młodszy ode mnie brat i dał znać, że jest [nieczytelne] żandarmeria wojskowa i jest [nieczytelne] i do nas do domu przychodziło NKWD, robiło rewizję i pytało się o mnie. Zrozumiałem, tej nocy wyruszyłem piechotą do Lidy. W Lidzie byłem cztery dni, dowiedziałem się że jest [nieczytelne] i przeprowadzka do Warszawy. Wyruszyłem zaraz do Warszawy, będąc na [nieczytelne] dwa razy [nieczytelne] chwytany, 12 dni nie mogąc [nieczytelne] 10 [czerwca?] 1940 r. aresztowano mnie [nieczytelne].

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Dziesięć dni aresztu [nieczytelne], osiem [tygodni?] więzienia w Litwie, [nieczytelne] na północy, koło Workuty i Archangielska, Komi ASRR.

4. Opis obozu, więzienia itp. (teren, budynki, warunki mieszkaniowe, higiena):

Więzienie [w] Mińsku, cztery miesiące, [nieczytelne] 127 cela była długości czterech metrów, szerokości dwa i pół, wysoka na trzy metry, siedziało nas 27 i 30. Do łaźni chodziliśmy trzy razy na cztery miesiące. Na spacer dwa razy na miesiąc, spółdzielni [?] nam na śledczym nie dano. [W] więzieniu wszy i głód. Po śledztwie przeniesiono mnie do dużego budynku, tam co drugi dzień spacer, łaźnia była co 15 dni, spółdzielnia dwa razy na miesiąc. W łagrze brudno, budynki stare, ciemne, były pluskwy i inne [nieczytelne], wszy – z [następującego] powodu: w czym pracowałeś, w tym spałeś.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców (narodowość, kategoria przestępstw, poziom umysłowy i moralny, wzajemne stosunki itp.):

Więzienie lidzkie (25 czerwca 1940 r.) obliczano na 3000 ludzi, Polacy [stanowili] większość. Więzienie w Mińsku obliczano na 18 tys. – większość [więźniów była] narodowości polskiej i białoruskiej, innych mniej. W łagrze byli sami złodzieje, bandyci, natomiast [nieczytelne] sami polityczni. W celi 127 siedzieli przeważnie uczniowie szkół średnich [nieczytelne] bogatych rolników [nieczytelne].

6. Życie w obozie, więzieniu (przebieg przeciętnego dnia, warunki pracy, normy, wynagrodzenia, wyżywienie, ubranie, życie koleżeńskie i kulturalne itp.):

Rano o godz. 7.00 wszyscy musieli wstać, była modlitwa, za pół godziny dawano 600 g chleba, dwa gramy cukru; [o godz.] 12.00 [był] obiad – litr rzadkiej zupy, o 14.00 odmawialiśmy różaniec, [o] 18.00 [dostawaliśmy] niecały litr zupy [nieczytelne], [o] 20.00 – modlitwa.

W łagrze pracowałem w lesie, [nieczytelne] była norma ziemi zimą wywieźć trzy [nieczytelne], latem ok. dziewięć [nieczytelne] trochę zupy, kawałek ryby, zupa [nieczytelne].

7. Stosunek władz NKWD do Polaków (sposób badania, tortury, kary, propagand komunistyczna, informacje o Polsce etc.):

Stosunek władz sowieckich do Polaków był bardzo [nieczytelne] się z Polaków i naszego rządu, bito gumowymi [nieczytelne] nogami, rękami i [nieczytelne].

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność (wymienić nazwiska zmarłych):

Na celi śledczej nie puszczano nikogo do lekarza, [nieczytelne]. W łagrze pomoc lekarska była słaba, brakowało lekarstw. Zmarli adwokat [nieczytelne nazwisko], prawdopodobnie ppłk Dąbrowski i wielu innych [nieczytelne].

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Napisałem 20 listów do domu do krewnych, żadnych odpowiedzi nie otrzymałem. Dostałem w czasie wojny z [Niemcami? depeszę?] od wójta. Listu nie otrzymałem.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii:

1 września 1941 r. zwolniono nas i wysłano jako wolnych do miasta Kirowsk w Komi ASRR na pracę. Stamtąd w 15 uciekliśmy i przyjechaliśmy do Kotłasu, z Kotłasu do Kirowa, tam dostaliśmy [nieczytelne] do Buzułuku i [nieczytelne] dali pociąg do Buzułuku, bo już wtedy były masy Polaków. Jechaliśmy pomału, dwa tygodnie. Z Buzułuku skierowano nas do Tockoje, tam 26 [nieczytelne] 1941 r. wstąpiłem do polskiego wojska.