TADEUSZ LENCZEWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Plutonowy Tadeusz Lenczewski, 30 lat, rolnik, żonaty; numer poczty polowej 137.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

21 czerwca 1940 r. za przynależność do tajnej organizacji wojskowej we wsi Rzędziany, pow. Wysokie Mazowieckie.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Iwdelłag, obłast Swierdłowsk, nr obozu 111.

4. Opis obozu, więzienia:

Teren górzysty, zalesiony. Baraki drewniane, bez okien, częściowo opalane. Warunki mieszkaniowe złe: spanie na pryczach bez siennika i koców, przepełnione baraki. Higiena – słaba. Brak bielizny, pralni, butów. Bielizna zawszona, pomieszczenia brudne, zapluskwione. Kloaki zanieczyszczone.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Więźniowie różnych narodowości, różnych kategorii przestępstw kryminalnych (Polacy – tylko więźniowie polityczni). Poziom umysłowy różny. Moralność wśród przestępców kryminalnych niska – nagminne okradanie się. Między Polakami współżycie dobre. Ustosunkowanie się więźniów Rosjan do Polaków bardzo kiepskie.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Rano godz. 5.00 – pobudka, 6.00 – rozpoczęcie pracy. Praca przez 12 godzin do 18.00. Śniadanie (gorąca woda, chleba 40 dag), wieczorem zupa z krupami (rzadka, bez tłuszczu). Praca ciężka – noszenie kamieni, spław drzewa, obróbka i ścinanie drzewa itp. Miesięczny zarobek pięć rubli. Ubranie porwane, to w którym aresztowano. Życia kulturalnego ze względu na ciężkie warunki pracy oraz przemęczenie fizyczne nie było żadnego.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Badanie więźniów na osobności, bicie po twarzy, kopanie gdzie popadło, obelżywe i ordynarne wyzywanie. Bicie pozbawiało nieraz więźnia przytomności i wychodził z badania pokaleczony. Propaganda komunistyczna na każdym kroku – odczyty, przymusowe mityngi. Informacje o Polsce jak najgorsze i fałszywe.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska prawie żadna. Więźniów Polaków chorych rzeczywiście nie zwalniano z pracy. Śmiertelność wśród Polaków średnia.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Z kraju otrzymywano od rodzin listy i przesyłki, które były kontrolowane. Nieraz więźniom przesyłek nie oddawano.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony z łagru 27 listopada 1941 r. Na własną rękę – bez żadnej pomocy ze strony władz rosyjskich – dostałem się do miejscowości Ługowaja [Ługowoje] w Kazachstanie, gdzie formowała się 10 Dywizja Wojska Polskiego.

Miejsce postoju, 23 stycznia 1943 r.