MICHAŁ BŁAWAT

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Wachm. Michał Bławat, 47 lat, osadnik wojskowy, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

10 lutego 1940 r. z osady Ułanowice nad Horyniem, pow. Równe, woj. wołyńskie.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Torforazrabotka, miasto Sokół [Sokoł], obłast wołogodzka.

4. Opis obozu, więzienia:

Baraki drewniane, 27 rodzin w jednym. Plaga pluskiew, niezwalczane. Kąpiel co tydzień na papierze, a w rzeczywistości to nigdy.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

30 rodzin osadników wojskowych z Wołynia, 15 rodzin gajowych i innych – Ukraińców, 12 rodzin gajowych i innych – Białorusinów, jedna rodzina żydowska.

Stosunek tych niżej był straszny. Staraliśmy się tam [nieczytelne] wytłumaczyć. [Nieczytelne] co można było wytłumaczyć motłochowi?

6. Życie w obozie, więzieniu:

Praca ośmiogodzinna na zmiany. Pracowaliśmy przeważnie na spławie drzewa. Norma na brygadę 300 m3, skład 14 ludzi, płatna 48 kopiejek za metr kubiczny. Wyżywienie „stołówka”, norma chleba: 1 kg–800–600 g, ta ostatnia to podczas wojny. Ubranie własne. Życie koleżeńskie między osadnikami bardzo serdeczne. [Z] mniejszością nie było współżycia, zorganizowaliśmy tajne organizacje, aby dać możność porozumienia się z mniejszością, co przychodziło bardzo mozolnie i nie można było zbadać przyczyny, skąd taka nienawiść do Polaków, aż wreszcie wyszło szydło z worka. Rodzina żydowska składająca się z sześciorga osób wyjeżdża z powrotem na Wołyń, jeden z jej członków dostaje paszport obywatela sowieckiego i zostaje brakarzem leśnym z pensją 15 [?] rubli miesięcznie i [miały miejsce] aresztowania sześciu osadników, a miesiąc później czterech, a następna reszty. Winna była mniejszość, ale nie mogła się [nieczytelne], gdyż była za daleko samego [?] wojska.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek władz NKWD to był wilk obszyty w owczą skórę. Badanie: ktoś kończy zmianę o 24.00 w nocy, wpół do 24.00 podchodzi Polikin [?] i mówi: po zmianie [?] do NKWD. Tam przesłuchanie trwało do 9.00 rano i od 4.00 do pracy. [Od] 6.00 [?] tam się pracowało [?] i tak całe dziesięć dni badania. Do pracy musiał każdy iść, bo groził sąd i za spóźnienie godzinę potrącali 20 do 30 proc. zarobku po raz pierwszy, a po raz drugi więzienie. Oprócz tego potrącano dziesięć procent zarobków na NKWD.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska na papierze istniała, ale nie dla nas. Śmiertelność: tylko dzieci, 40 proc. zmarło.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Z rodziną byłem razem, z krajem miałem łączność przez brata żony,
Antoniego Suszyńskiego.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Początek września 1941 r., bezpośrednio przybyłem do Tocka [Tockoje] i zostałem [przyjęty] do 7 dywizjonu kawalerii.

Miejsce postoju, 6 marca 1943 r.