FRANCISZEK BUCZKOWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Sap. rez. Franciszek Buczkowski, rolnik, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

10 lutego 1940 r. zostałem internowany [i wywieziony] wraz z całą rodziną z Polski do Rosji.

3. i 4. Nazwa i opis obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Uczastek Żuk, rejon sowiecki Krasnojarski Kraj. Tam pracowałem przy wyrębie lasu i ładowaniu drzewa na wagony. Mieszkanie w baraku, w którym mieszkało nas 12 rodzin. Barak stary, z desek, zimny, brudny; pluskwy i inne robactwo. Higiena straszna.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Internowani Polacy i Ukraińcy z terenu woj. lwowskiego. Poziom umysłowy był bardzo dobry, moralnie prowadziliśmy się dobrze, wzajemnie pomagaliśmy jeden drugiemu czym było można.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Życie internowanych bardzo ciężkie. Pobudka o godz. 4.00, początek pracy o 6.00, praca trwała do 18.00. Do pracy chodziliśmy sześć kilometrów od miejsca zamieszkania. Wynagrodzenia za pracę otrzymywałem od pięciu do ośmiu rubli dziennie, za co nie można było wyżywić rodziny i siebie. Zmuszony byłem sprzedawać swoje rzeczy, które przywiozłem z Polski. Do wyżywienia dołożyłem swoich pieniędzy dwa tysiące rubli. Za cały czas pracy otrzymałem jedną kufajkę – kupiłem za swoje pieniądze. Życie koleżeńskie było bardzo dobre. Życia kulturalnego żadnego nie było.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek NKWD do Polaków był bardzo groźny, nazywano nas kułakami i faszystami. Nie byłem badany, nie bito mnie, natomiast za niestawienie się jeden raz do pracy pobierano mi 25 proc. mego zarobku przez pięć miesięcy. Propaganda komunistyczna była duża, wpajano nam ideę komunistyczną i uczono nas konstytucji komunistycznej. Informowali nas, że Polska przepadła na wieki i nigdy jej nie zobaczymy i do niej nie powrócimy.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska słaba z powodu braku lekarstw, szpitala nie było.

Śmiertelność duża, za czasu mego pobytu w danej miejscowości zmarło przeszło 50 osób. Kubaj, jego żona i dwoje dzieci, dwóch Burdynów, dwóch Laszków, wszyscy z pow. Bóbrka, o nieznanych mi imionach. Więcej nazwisk zmarłych nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączność z krajem i rodziną miałem, otrzymywałem listy i paczki żywnościowe, od żony siostry z Polski.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

10 września 1941 r. zezwolono mi na wyjazd wraz z całą rodziną. Przyjechałem do kołchozu „Ciapajew” [„Czapajew”], rejon Ałto-Arek [Oltiariq], fergańskiej obłasti, i tam pracowałem do 7 lutego 1942 r. Przejazd koleją na własny koszt. 7 lutego 1942 r. wstąpiłem do Wojska Polskiego w Margielanie [Marg’ilonie] z przydziałem do kompanii sztabowej i do obecnego czasu służę w wojsku.

Gdy mnie wywożono z Polski, Sowieci zabrali mi 15 ha ziemi, dom, stodołę, oborę, konia, pięć sztuk bydła, sześć świń, sto sztuk drobiu, 20 m pszenicy, siedem metrów żyta, 35 m owsa, siedem metrów jęczmienia, trzy metry wyki, jeden metr prosa, 300 m kartofli, dwa wozy, pług, trzy brony, furażu i 300 m słomy, urządzenie domowe.

Miejsce postoju, 4 marca 1943 r.